Nội dung bài viết được Tường Thịnh Land tổng hợp từ nhiều nguồn trên internet, sách báo và qua lời kể người đã chứng kiến, hi vọng sẽ đem đến cho độc giả một cái nhìn tổng quan về lịch sử hình thành khu đô thị Nam Sài Gòn nói chung và Khu đô thị Phú Mỹ Hưng nói riêng.

Để dễ hình dung, chúng ta sẽ lấy năm 1975 làm mốc thời gian lịch sử cho sự thai nghén quá trình quy hoạch nên khu đô thị Nam Sài Gòn ngày nay từ một vùng đất “đầm lầy chua mặn” mang tên Nhà Bè.

Tìm hiểu về cái tên Nhà Bè cũng có khá nhiều điểm thú vị, có thể tóm tắt như sau:

• Vào khoảng nửa đầu thế kỷ XVIII, tên gọi Nhà Bè xuất hiện, khi công cuộc khẩn hoang được các chúa Nguyễn đẩy mạnh với quy mô lớn, nhiều cư dân đàng ngoài xuôi thuyền vào tới sông Soài Rạp gặp dòng nước ngược nên đã kết bè trên sông, làm nơi nấu nướng, sinh hoạt cho cả đoàn thuyền. Do lòng thuyền chật hẹp, nấu nướng khó khăn nên có một người tên Võ Thũ Hoằng đã nảy ra sáng kiến cho đốn tre kết làm bè neo trên sông, làm nơi nấu nướng, sinh hoạt cho cả đoàn thuyền. Về sau, nhiều người cũng kết thành hai ba chục chiếc bè làm chỗ buôn bán, trao đổi hàng hoá. Khoảng sông này ngày càng tấp nập đông vui và địa danh Nhà Bè được ra đời.

Thời điểm trước năm 1975 – Quy hoạch mở rộng cảng biển và xây dựng Khu chế xuất trên bán đảo Tân Thuận Đông

• Tháng 3 năm 1971, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa ra sắc lệnh No.016-SL/TH. T/PCI mở rộng cảng Sài Gòn về phía Nam. Trong cùng ngày, Bộ Công Chánh, cơ quan phụ trách quy hoạch và xây dựng trong chính quyền Sài Gòn, đã phê duyệt “họa đồ thiết kế” cho bán đảo Tân Thuận Đông (SL 1631/CC).
• Ngày 23 tháng 12 năm 1972, chính phủ VNCH ra tiếp sắc lệnh D43/TT/SLU đưa ra những định chế cho việc thành lập khu chế xuất (EPZ) tại miền Nam Việt Nam.
• Năm 1974 là dấu mốc quan trọng khi chính phủ Cộng hòa Trung Hoa (Đài Loan) đồng ý hợp tác xây dựng một khu chế xuất tại Sài Gòn có quy mô tương đương khu chế xuất Cao Hùng. Địa điểm được chọn là một phần của khu vực cảng Sài Gòn mở rộng và vùng đất phía Tây của bán đảo Tân Thuận Đông.

Sau năm 1975 – Đất nước mở cửa, chính thức bắt tay vào công cuộc xây dựng và đổi mới

• Năm 1989 khi ông Phan Chánh Dưỡng, khi ấy là giám đốc Liên hiệp Sản xuất Kinh doanh XNK Quận 5 – Cholimex – đề xuất xây dựng một khu chế xuất đầu tiên của cả nước tại TP HCM. Sau khi nhận được sự chấp thuận của lãnh đạo thành phố, ông Dưỡng bắt tay vào lựa chọn một địa điểm để thực hiện đề án. Ông kể lại:

Nhiều lần đi thực địa tìm hiểu các vùng đất, tôi dừng chân ở vùng đất có diện tích 300 ha trên bán đảo Tân Thuận Đông huyện Nhà Bè (nay thuộc phường Tân Thuận Đông quận 7) vì vùng này có nhiều điều kiện thuận lợi: gần cảng Tân Thuận, gần nguồn lao động từ cư dân quận 4 và quận 8, cách trung tâm TP không xa. […] nhiều người cho rằng sự lựa chọn này quá mạo hiểm vì đây là vùng đầm lầy, nền đất yếu, con trâu nhảy xuống còn chìm huống gì đặt nhà máy. Nhưng tôi vẫn tin vào cách nhìn của mình. Bởi nếu các con đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi, Hàm Nghi (Quận 1) có thể từ vùng sình lầy ngày xưa phát triển thành khu dân cư, mua bán sầm uất như ngày nay thì vùng đất Nhà Bè cũng có thể xây dựng khu chế xuất. Hơn nữa, từ đây có thể thực hiện hàng loạt chương trình đầu tư để đưa TPHCM phát triển ra biển Đông.

Dù không trực tiếp nhắc lại bản quy hoạch cũ trước năm 1975, nhưng có thể thấy tầm nhìn của ông Phan Chánh Dưỡng có sự trùng hợp với những đánh giá trước đó của thời trước về tiềm năng của vị trí đặt khu chế xuất.

Sau khi được sự đồng ý của lãnh đạo thành phố về ý tưởng xây dựng khu chế xuất, việc đầu tiên và cũng là quan trọng nhất lúc bấy giờ là phải tìm được đối tác đầu tư. Chúng ta cần phải hiểu thêm về hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ:

• Thị trường Việt Nam còn quá mới mẻ và chưa gây được sự tin cậy trong giới đầu tư quốc tế.
• Hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và không khuyến khích đầu tư ngoại quốc trong lĩnh vực bất động sản.

Và cuối cùng, cũng đã chọn được đối tác đồng ý tham gia vào dự án Tân Thuận này đó là Tập đoàn Central Trade & Development Group (CT&D) đến từ Đài Loan. Cũng phải nói thêm là trước đó tập đoàn này cũng đã có tham gia đầu tư vào khai thác gỗ tại nước ta và quá trình tham vấn Khu chế xuất Tân Thuận năm 1974.

Tìm hiểu thêm về Tập đoàn CT&D và Chủ tịch Lawrence S.Ting?

Đầu tiên, để khắc phục hạn chế của Khu chế xuất là vị trí ngõ cụt về giao thông nên mở rộng tuyến đường Bình Thuận (sau này đổi thành Nguyễn Văn Linh) dài 17,8 km, lộ giới 120m, 6 làn cao tốc, 4 làn song hành theo hình thức BT (xây dựng-chuyển giao).

Từ đó, một khu vực phát triển đô thị mới rộng gần 3.000 ha dọc theo đại lộ Nguyễn Văn Linh có tên gọi Khu đô thị Nam Sài Gòn ra đời.

Bài 2: Phú Mỹ Hưng – Khu đô thị trung tâm Nam Sài Gòn